Người dân đến làm các thủ tục về giấy tờ tại UBND phường 4, quận Phú Nhuận, TP.HCM (phường 3 vừa sáp nhập vô phường 4) - Ảnh: T.T.D.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, PGS.TS Ngô Thành Can - giảng viên cao cấp của Học viện Hành chính và Quản trị công - cho rằng việc nghiên cứu sáp nhập để giảm 60 - 70% cấp xã, từ hơn 10.000 đơn vị cấp xã hiện nay xuống khoảng 2.500 đơn vị phù hợp với xu thế, yêu cầu tinh gọn bộ máy, giảm đầu mối, quản lý địa phương. 

Đồng thời điều này phù hợp với sự phát triển hiện nay của đất nước, nhất là về hạ tầng, công nghệ thông tin.

Sáp nhập cấp xã cần tính đến khả năng phát triển, tương đồng xã hội

* Việc bỏ cấp huyện, sáp nhập cấp xã theo hướng giảm 60 - 70% đơn vị so với hiện nay, theo ông nên thực hiện thế nào để phù hợp?

- Khi sáp nhập các xã, tức nhiều xã gộp vào nhau sẽ hình thành các "xã to". Theo suy nghĩ của tôi, với cấp xã ở các vùng nông thôn, miền núi ngoài tiêu chí về diện tích, dân cư cần tính đến các tiêu chí về phong tục tập quán, điều kiện và khả năng phát triển, cùng một số nét tương đồng xã hội của cộng đồng đó.

Với các huyện thông thường có 10 - 20 xã, sau khi bỏ cấp huyện nên nghiên cứu sáp nhập để còn 1/3, tối đa là 1/2 số xã như hiện nay chứ không để quá rộng. Bởi quá rộng quản lý địa bàn có thể khó, không phát huy được hết không gian phát triển.

Đối với cấp quận ở Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Hải Phòng... cũng liên quan diện tích và dân số, nhưng có những thuận lợi hơn trong quản lý, đường sá thuận tiện nên có thể mở rộng ra, tăng cường đội ngũ quản lý. 

Theo đó, với mỗi quận sau khi bỏ cấp huyện có thể hình thành 1 - 2 "phường lớn", không cần nhiều.

Nâng cao năng lực cán bộ cấp xã

* Để cấp xã hoạt động có hiệu quả, theo ông cần chú ý những điều gì?

- Việc bỏ cấp huyện, tiếp tục sáp nhập cấp xã đặt ra yêu cầu nâng cao năng lực quản lý của chính quyền cấp xã. Bởi khi đó cấp xã sẽ phải tiếp nhận nhiều nhiệm vụ hơn và đóng vai trò quan trọng hơn trong hệ thống quản lý hành chính. Để đảm bảo chính quyền cấp xã có thể vận hành hiệu quả, tôi cho rằng có ba vấn đề lớn cần quan tâm.

Thứ nhất, kết cấu tổ chức bộ máy cần đầy đủ nhưng phải tinh gọn. Đồng thời phải xác định rõ xem chính quyền cấp cơ sở gồm những bộ phận nào, những nơi nào sẽ tổ chức chính quyền cơ sở đầy đủ gồm HĐND và UBND, những nơi nào không tổ chức HĐND (bởi một số địa phương như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng đang thí điểm tổ chức chính quyền đô thị không tổ chức HĐND nên cần nghiên cứu cụ thể). Từ việc tổ chức tốt sẽ giúp bộ máy hoạt động tốt hơn.

Thứ hai, điều "then chốt" nhất để nâng cao năng lực, hiệu quả của chính quyền cấp xã chính là việc chọn nhân sự. Bởi suy cho cùng bộ máy chúng ta thiết kế tốt đến đâu mà đội ngũ năng lực chưa đáp ứng được thì dẫn đến nhiều hệ lụy. Như ùn ứ, tồn đọng công việc hay tình trạng để đó không giải quyết nhìn xem họ làm thế nào cho chắc ăn hoặc không biết việc mà làm, gây cản trở.

Thêm vào đó, nhân sự không chỉ liên quan hiệu lực, hiệu quả bộ máy mà liên quan đến mối quan hệ giữa các cấp chính quyền, giữa chính quyền với nhân dân. Việc hoạt động có hiệu quả, chính quyền có tốt hay không chính là ở nhân sự.

Thứ ba, khi sáp nhập, mở rộng năng lực, không gian phát triển cấp xã thì yêu cầu về cơ sở vật chất rất quan trọng. Do vậy cần đầu tư nhân sự cấp xã để đảm bảo nhưng phải hợp lý, không để lãng phí. Yêu cầu đó không chỉ là mấy phòng làm việc mà là hệ thống máy móc, trang thiết bị, chương trình phải đáp ứng yêu cầu công việc, nhất là trong thời đại chuyển đổi số, chính quyền số. Nói cách khác, cùng với con người đáp ứng công việc thì hệ thống trang thiết bị, máy móc phải được nâng lên.