Các diện tích trồng dâu tây ở phường Mường Sang, thị xã Mộc Châu, tỉnh Sơn La sử dụng phân bón hữu cơ làm từ phụ phẩm nông nghiệp. (Ảnh QUỐC TUẤN). 

Ở nhiều miền quê, việc đốt rơm, rạ tại ruộng vẫn còn rất phổ biến; chất thải trong chăn nuôi phần lớn không được xử lý, thải thẳng ra môi trường. Theo thống kê, trên địa bàn tỉnh Sơn La, lượng phụ phẩm phát sinh từ trồng trọt (rơm, rạ, trấu, thân, lõi ngô, cành, lá, vỏ, củ, quả…) hằng năm khoảng 1,5 triệu tấn, trong đó 70% được tận dụng để tái sử dụng.

Hiện nay, một số phương thức chế biến phụ phẩm đang được áp dụng như rơm, rạ, lõi và thân ngô sau thu hoạch được sử dụng làm giá thể trồng nấm; tận dụng thân cây ngô tươi để chế biến bã; vỏ sắn làm thức ăn chăn nuôi; chế biến vỏ cà-phê tươi, ủ làm phân bón hữu cơ, nuôi trùn quế,...

Hợp tác xã Nông nghiệp Sơn La, xã Chiềng Mung, huyện Mai Sơn là một trong những đơn vị sản xuất theo mô hình nông nghiệp hữu cơ tuần hoàn không chất thải. Hiện hợp tác xã có hơn 20 thành viên chăn nuôi gia súc, nuôi trùn quế, sản xuất phân bón hữu cơ.

Phó Giám đốc Hợp tác xã Trần Đức Miền cho biết: “Để sản xuất hiệu quả, chúng tôi thường xuyên chuyển giao khoa học kỹ thuật cho các thành viên phương pháp xử lý chất thải và nước thải sau chế biến cà-phê, bã sắn,... vào quy trình sản xuất tuần hoàn để nuôi trùn quế. Trong vỏ và nước thải cà-phê có lượng đường thay thế rỉ mật, làm thức ăn nuôi trùn quế rất hiệu quả, hạn chế tình trạng xả thải trực tiếp ra môi trường như trước. Năm 2024, doanh thu từ phân hữu cơ trùn quế của hợp tác xã đạt hơn 30 tỷ đồng”.

Năm 2019, gia đình ông Quàng Văn Hinh, bản Nà Lạn, xã Tông Lạnh, huyện Thuận Châu trồng 2 ha thanh long; nhưng do vườn dùng nhiều phân bón vô cơ khiến đất chai cứng, thoái hóa. Ông đã chủ động tìm hiểu kinh nghiệm nhiều nơi, mua hơn 3.000 khối vỏ cà-phê ủ lên men tạo thành phân hữu cơ hoai mục, bón cho cây trồng sinh trưởng, phát triển tốt. Từ đó, gia đình ông mở rộng sản xuất, cung ứng phân hữu cơ cho các nhà vườn có nhu cầu làm nông nghiệp sạch ở Hà Nội, giá trung bình từ 4.000-7.000 đồng/kg, trừ chi phí thu về hơn 1 tỷ đồng.

Năm 2022, gia đình ông còn liên kết Hợp tác xã Nông nghiệp Sơn La sản xuất phân hữu cơ từ phân chuồng. Do được hỗ trợ kỹ thuật, giống, men vi sinh, chế phẩm và bảo đảm đầu ra, ông Hinh chủ động thu gom phụ phẩm nông nghiệp về sản xuất phân hữu cơ và nuôi trùn quế với diện tích 1.000m2.

Theo thống kê, mỗi năm gia đình ông thu hơn 2,5 tỷ đồng từ sản xuất phân hữu cơ từ phụ phẩm nông nghiệp sau khi đã trừ chi phí; giúp bà con trên địa bàn có thêm thu nhập từ bán phụ phẩm.

Thời gian qua, nông dân tỉnh Tiền Giang đã tận dụng nguồn phụ phẩm rất lớn trong nông nghiệp để làm thức ăn trong chăn nuôi, ủ phân hữu cơ, giá thể trồng cây, sản xuất nấm.

Ông Trần Văn Đỉnh, xã Mỹ Long, huyện Cai Lậy (Tiền Giang) nuôi 50 con dê sinh sản, nhưng những năm gần đây, giá thức ăn liên tục tăng và dê thịt mất giá nên lợi nhuận giảm. Do đó, ông đã tận dụng nguồn phụ phẩm trong nông nghiệp để làm thức ăn cho đàn dê.

Ông Đỉnh chia sẻ: “Gia đình tôi tận dụng quả mít non, thái từng miếng nhỏ trộn cùng xơ mít, cho vào bao ủ chua bằng men vi sinh, sau 15 ngày thì lấy ra cho dê ăn. Nguồn thức ăn này giúp dê tăng trọng nhanh, rút ngắn thời gian vỗ béo, có thể thay thế 50% lượng thức ăn thô xanh, giúp gia đình chủ động nguồn thức ăn trong thời gian dài”. Ngoài ra, phân dê được gia đình ông ủ lại để bón cho cây trồng trong vườn hoặc bán cho nhân dân chăm sóc sầu riêng, bưởi, mít. Sau khi trừ chi phí, gia đình ông Đỉnh đạt lợi nhuận gần 1,5 triệu đồng/con dê, cao hơn gần 400.000 đồng so với trước khi không tận dụng phụ phẩm làm thức ăn.

Tỉnh Sơn La cũng phấn đấu trong thời gian tới, bảo đảm 100% nguồn nguyên liệu sẵn có từ trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, rác thải sinh hoạt được sử dụng làm phân bón hữu cơ.

Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lào Cai tiếp tục hỗ trợ và khuyến khích nghiên cứu, phát triển phân bón hữu cơ chất lượng cao, dễ sử dụng và tận dụng nguyên liệu phụ phẩm từ sản xuất nông nghiệp tại địa phương; đồng thời, chuyển giao công nghệ sản xuất phân bón hữu cơ tiên tiến, thân thiện với môi trường, nhất là đối với quy mô nông hộ, giúp giảm chi phí đầu vào, bảo vệ môi trường, nâng cao chất lượng, giá trị nông sản.

Phó Giám đốc Sở Cầm Thị Phong cho biết: “Tỉnh đề ra mục tiêu đến năm 2030, lượng phân bón hữu cơ công nghiệp sử dụng chiếm tối thiểu 30% so với tổng lượng phân bón sử dụng trong sản xuất nông nghiệp; lượng phân bón hữu cơ do nông hộ tự sản xuất và sử dụng trong sản xuất nông nghiệp đạt tối thiểu 500.000 tấn/năm…”.

Hàng năm, nguồn phụ phẩm trồng trọt ở nước ta ước tính có khoảng 45 triệu tấn rơm khô, 8 triệu tấn trấu, 30-50 triệu tấn phụ phẩm khác (vỏ lạc, lõi ngô, bã mía, cà-phê...) trong đó có tới 61% là hữu cơ có thể tái chế. Bên cạnh đó, ở lĩnh vực chăn nuôi, khối lượng phân, nước thải cũng lên tới hàng trăm triệu tấn mỗi năm.

Tuy nhiên, chỉ một phần nhỏ trong số này được tái sử dụng làm phân hữu cơ hoặc nguyên liệu cho các hệ thống hầm khí sinh học; còn lại phần lớn đều xả thẳng ra môi trường. Với khối lượng nguồn phụ phẩm ngày càng có xu hướng tăng lên như vậy, nếu không quản lý và sử dụng tốt sẽ gây lãng phí và tác động rất tiêu cực đến môi trường.

Về lâu dài, các bộ, ngành chức năng và địa phương cần nghiên cứu phát triển, chuyển giao, ứng dụng công nghệ xử lý, chế biến phụ phẩm nông nghiệp để sản xuất, chế biến thức ăn thô cho gia súc; sản xuất phân bón hữu cơ các loại; sản xuất năng lượng tái tạo từ sinh khối phụ phẩm nông nghiệp; yêu cầu các doanh nghiệp, nông hộ phát triển, hoàn thiện và xây dựng quy trình chăn nuôi tuần hoàn; phối hợp hiệu quả giữa trồng trọt và chăn nuôi để phụ phẩm của ngành này là đầu vào của ngành kia nhằm phát triển nền nông nghiệp bền vững, ứng phó biến đổi khí hậu và kéo dài chuỗi giá trị nông sản.

Theo Nguyễn Phúc - Tuấn Sự/ Nhân Dân

https://nhandan.vn/su-dung-hieu-qua-phu-pham-nong-nghiep-post867425.html