Năm 2024, quy mô thị trường thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam đạt trên 25 tỉ USD, tăng 20% so với năm 2023 và chiếm khoảng 9% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước. Tuy nhiên, cùng với sự bùng nổ của thị trường này, số vụ vi phạm về thuế cũng tăng chóng mặt.

Hàng chục ngàn trường hợp vi phạm

Phòng Cảnh sát kinh tế Công an tỉnh Ninh Thuận vừa khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với một phụ nữ chuyên livestream kinh doanh trên nền tảng mạng xã hội, về hành vi trốn thuế. Người này bán hàng đạt tổng doanh thu hơn 18 tỉ đồng nhưng chỉ kê khai doanh thu phải nộp thuế 2 tỉ đồng. Số tiền trốn thuế hơn 241 triệu đồng.

Trước đó, vào cuối năm 2024, cơ quan chức năng đã tiến hành khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với Đỗ Mạnh Cường (ngụ TP Hà Nội) để điều tra về hành vi trốn thuế. Cụ thể, người này đăng ký sử dụng nhiều tài khoản bán hàng trên các sàn TMĐT để kinh doanh điện thoại, phụ kiện với tư cách cá nhân. Bước đầu, doanh thu được xác định hơn 160 tỉ đồng nhưng người này đã sử dụng nhiều tài khoản cá nhân khác nhau để nhận tiền thanh toán và không kê khai, nộp thuế theo quy định, trốn thuế với số tiền khoảng 2,5 tỉ đồng.

Livestream bán hàng là nghề mới, do đó cần tìm hiểu nghĩa vụ thuế để thực hiện đúng. Ảnh: AN NA

Theo thống kê của Cục Thuế - Bộ Tài chính, năm 2024, cơ quan này đã phát hiện và xử lý 33.003 trường hợp vi phạm về thuế trong lĩnh vực TMĐT, trong đó có 736 doanh nghiệp (DN) và 32.267 cá nhân, với tổng số tiền truy thu và phạt gần 1.400 tỉ đồng.

Lý giải về việc có quá nhiều trường hợp vi phạm về thuế bị phát hiện, ông Nguyễn Tấn Phong, Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật - Hiệp hội TMĐT Việt Nam, chỉ ra một nguyên nhân là do nhiều người thiếu kiến thức về pháp luật, nhất là thuế. Theo ông Phong, trong khi các nhà sáng tạo nội dung nổi tiếng thường được các công ty chủ quản hỗ trợ pháp lý thì người kinh doanh tự do vì thiếu định hướng nên dễ sai sót. "Nhiều người đến khi bị phạt, bị truy thu thuế mới hốt hoảng tìm sự trợ giúp. Không phải ai cũng chủ tâm vi phạm, phần lớn là do không nắm rõ luật, học lỏm cách làm từ người khác, dẫn đến sai sót không thể chối cãi" - ông Phong nói.

Theo quan sát của ông Phong, thời gian gần đây, các KOL/KOC, người kinh doanh online sau thời gian va chạm và trải nghiệm thực tế với kinh doanh online, tiếp thị liên kết (affiliate marketing) thì nhận thức về thuế đã cải thiện đáng kể. "Kinh doanh phải nộp thuế - đó là công bằng tối thiểu với mọi người trong cuộc chơi. Những ai cố tình trốn thuế để giảm giá, tạo lợi thế cạnh tranh, sớm muộn cũng bị loại bỏ" - ông Phong nói.

Phải tuân thủ ngay từ đầu

Đại diện một DN bán lẻ trên sàn TMĐT cũng khẳng định bán hàng online hiện nay rất khó để lách hoặc trốn thuế vì cơ quan chức năng kiểm soát rất chặt. Họ có thể truy soát được doanh thu thông qua các kênh khác như đơn vị vận chuyển hoặc sao kê ngân hàng… "Đã bán hàng trên TMĐT thì phải tuân thủ quy định. Nhà bán nào có ý định né thuế thông qua các nền tảng như Facebook và Zalo thì không nên, vì đã có nhiều trường hợp bị xử phạt, thậm chí xử lý hình sự do trốn thuế" - đại diện này chia sẻ.

Ông Bùi Hữu Nghĩa, nhà sáng lập thương hiệu thời trang Vicolas, cho rằng cá nhân, hộ kinh doanh khi bán hàng online đều phải tuân thủ các quy định về đăng ký thuế để không vi phạm pháp luật. Cụ thể, nhà bán hàng phải đến cơ quan thuế tại địa phương, mở giấy phép kinh doanh và có mã số thuế để nộp thuế. Đây cũng là yếu tố bắt buộc khi hoạt động trên sàn TMĐT.

Tương tự, buôn bán trên mạng xã hội Facebook hay Zalo cũng nên xin giấy phép đầy đủ. Bởi lẽ, cơ quan chức năng có thể truy soát được khi cần, nếu người bán luồn lách hay gian dối thì vẫn bị phát hiện và xử lý. Khi bán online, cá nhân, hộ kinh doanh sẽ đóng lệ phí môn bài là 300.000 đồng đến 1 triệu đồng/năm, thuế 1,5%/tổng doanh thu nếu hơn 100 triệu đồng/năm. "Sau khi đăng ký thuế, người bán sẽ nộp thuế qua eTax Mobile. Tuy nhiên, cần lưu ý, trên các sàn TMĐT, nhà bán phải đổi qua mã số thuế đuôi 888 theo khuyến nghị của sàn để tránh các vấn đề liên quan thuế" - ông Nghĩa chia sẻ.

Ông Trần Lâm, CEO Julyhouse - DN bán lẻ trên sàn TMĐT lâu năm, cho biết những người kinh doanh online cần phải rõ ràng ngay từ đầu để tránh những hệ lụy về sau. Cụ thể, ngoài đăng ký hoạt động kinh doanh với cơ quan chức năng, người bán cần tách bạch tài khoản mua bán để khi quyết toán thuế không xảy ra các vấn đề không đáng có như bị xử phạt hoặc phải giải trình…

Theo ông Lâm, nhiều người bán còn chưa phân rõ tài khoản bán hàng, như các khoản thu nhập từ freelance (làm việc tự do) hay chuyển khoản qua lại giữa các cá nhân với nhau mà không phải hoạt động bán hàng. "Người bán nên đến cơ quan thuế để được hướng dẫn về các thủ tục và cách hoạt động nhằm đáp ứng đúng quy định pháp luật. Bán online không thể né việc không nộp thuế" - ông Lâm nói.

Áp dụng AI để phát hiện rủi ro thuế

Cùng với việc hoàn thiện chính sách pháp luật, Bộ Tài chính đã chính thức vận hành Cổng thông tin điện tử dành riêng cho hộ, cá nhân kinh doanh TMĐT từ ngày 19-12-2024. Cổng thông tin này giúp cá nhân kinh doanh trên nền tảng số dễ dàng thực hiện nghĩa vụ thuế - từ đăng ký, kê khai đến nộp thuế. Chỉ trong hơn 2 tháng hoạt động, đến ngày 27-2, cổng đã hỗ trợ 41.500 hộ, cá nhân kinh doanh với tổng số thuế nộp vào ngân sách nhà nước đạt hơn 258 tỉ đồng.

Theo Cục Thuế, việc làm giàu cơ sở dữ liệu TMĐT cũng là một trọng tâm trong công tác quản lý thuế. Trong năm 2024, Cục Thuế đã làm việc với 6 sàn TMĐT lớn gồm Shopee, Tiki, Lazada, Sendo, TikTok và Grab để yêu cầu cung cấp đầy đủ thông tin về người bán. Đến nay, cơ quan thuế đã thu thập được dữ liệu từ 439 sàn TMĐT với tổng cộng 40 tỉ lượt giao dịch, giá trị giao dịch lên đến 366.000 tỉ đồng. Ngoài ra, Cục Thuế đang mở rộng thu thập thông tin từ các đơn vị vận chuyển và các nền tảng nước ngoài nhằm xây dựng cơ sở dữ liệu TMĐT toàn diện hơn.

Song song với việc kiểm soát dữ liệu, ngành thuế cũng đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong lĩnh vực TMĐT.

Bộ Tài chính cho biết thời gian tới sẽ tiếp tục nghiên cứu, đề xuất sửa đổi Luật Quản lý thuế và Luật TMĐT theo hướng siết chặt hơn nghĩa vụ thuế của cá nhân, tổ chức kinh doanh trên nền tảng số. Các giải pháp được triển khai bao gồm yêu cầu các sàn TMĐT cung cấp thông tin về người bán, áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để phân tích dữ liệu và phát hiện rủi ro thuế, đồng thời tăng cường thanh tra, kiểm tra để bảo đảm nghĩa vụ thuế được thực hiện đầy đủ. 

https://nld.com.vn/ban-hang-online-het-thoi-lach-thue-19625031021115293.htm